“BOZULAN EZBERLER – AVM ZORUNLU BİR İHTİYAÇTIR”
Son on yılda gerçekleşen olaylara bakarsak inanılması zor krizleri atlattık. Ülkemizde ve yakın çevremizde yaşadığımız afetler, savaşlar, yangınlar dışında dünyayı etkisi altına alan salgın hastalık, yüksek enflasyon, gıda ve enerji krizlerini yaşadık. En son yaşadığımız deprem gerçek bir felaketti, çok ağır kayıplar verdik ve yaralarımızı sarmak pek de kolay olmayacak. En temel ihtiyaçları karşılamak için seferber olduk, barınma, giyinme, gıda, sağlıklı kalabilmek için elimizde olan imkânları kullanıyoruz. Bölgeden göçleri geriye çevirmek için önümüzdeki süreçte epey bir uğraş verilmesi gerekecek ve yaklaşan bir genel seçim takvimimiz var. Peki, tüm bunlarla nasıl başa çıkacağız?
KRİZLERİN ÜLKESİ – TÜRKİYE
Son 10 yılda başımıza gelmeyen kalmadı. Yaşamadığımız krizleri yazalım desem belki de işimiz daha kolay. En popüler geyik muhabbetimiz olan “henüz bir uzaylı istilası görmedik” cümlesini de ulu orta yüksek sesle söylememeye özen gösteriyoruz; başımıza gelmiş veya gelmekte olabilir gibi bir derdimiz de var.
İnsanların alışveriş, sosyal, kültürel ve eğlence gibi amaçlarla kullandığı alışveriş merkezleri; çok sayıda ziyaretçinin bulunduğu mekânlardır. Çalışanlar ve ziyaretçilerden oluşan farklı nitelikteki kullanıcıların bulunduğu alışveriş merkezlerinde yapılı ve doğal çevre kaynaklı olarak meydana gelebilecek, yangın, deprem, kaza, patlama, zehirlenme ve sabotaj eylemleri gibi acil durumların görülmesi muhtemeldir.
AVM Operasyon Ekipleri bu sebeple bölgelerinde karşılaşabilecekleri krizleri öngörerek üç tip plan hazırlarlar:
1- AVM Koruma ve Güvenlik Planı
2- AVM Acil Durum Planı
3- Sivil Savunma Planı
Acil durumlar, yoğun kullanım trafiğinin bulunduğu alışveriş merkezleri için önem taşımaktadır. Bu sebeple alışveriş merkezlerinde acil durumların önlenebilmesi ve etkili tahliyenin sağlanabilmesi ciddi bir konudur. Alışveriş merkezlerinin tasarım, yapım ve kullanım aşamasında; yönetmeliklere ve standartlara uygun olarak hazırlanması gerekmektedir. Çalışmada önemli bir afet olan yangın acil durumu için; Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmeliği, ISO 7010 (Semboller ve Uyarı Levhaları Standardı), ISO 16069 (Acil Durum Tahliye Yönlendirme Standardı) ve ISO 23601 (Güvenli Yollar-Acil Durum Kaçış ve Tahliye Planı) Standartları esas alınarak acil durum eylem planlarının hazırlanma kriterleri belirlenmiştir. Alışveriş merkezinin plan özellikleri, büyüklükleri ve yer seçim kriterleri önemlidir. Bu doğrultuda mimari planlara uygun olarak acil durum eylem planları hazırlanır. Hazırlanan planlar üzerinden yapının yangın merdiveni, kapısı, dolabı, güvenlik holü ve sirkülasyon alanı ölçüleri yangın yönetmeliğine uygunluğu değerlendirilir. Acil kaçış, toplanma alanları, güvenlik yolu piktogramları ve acil durum ve yangın tahliye planları kriterleri ise standartlara göre incelenir.
İşin teknik yönü AVM tesisi açısından bu şekildedir. Acil Durum planlarımız genel olarak tahliye etmeye yöneliktir. AVM Operasyon ekipleri işleri gereği genel olarak tatbikatlarını AVM binasında olacak yangın, deprem vb. krizlerde katları boşaltmaya yönelik yaparlar. Pratiğimiz bu yöndedir. Tam da burada söylemek istediğim bir şey var; sanırım bunları yapmak kadar doğal bir işimiz de AVM binası dışında oluşacak krizlerde AVM’lerin hazır hale getirilmesini sağlamak.
Bu yazıyı yayınlamayı geciktirdim, deprem afetinden hemen sonra yayınlanması duygusal etkilerini düşündüğümüzden sağlıklı olmayacaktı.
Özellikle büyük şehirlerde merkezde bulunan AVM tesislerimiz içinde bulunduğumuz şehirlerin nefes alma mekânları haline gelmiştir. Bu gerçekten hareket edersek bazı konuları daha net görme şansımız olur ve ihtiyaçlara göre daha doğru şekilde hareket edebiliriz. Bunda kamu yararı varsa hepimizin bu doğrultuda hemfikir olması ve ona göre plan program geliştirmesi ileriki günler için hepimizin faydasına olacaktır.
ALIŞVERİŞ MERKEZLERİ “OLMAZSA OLMAZ”
İçinde bulunduğumuz mahalle, ilçede veya ilimizde insan hayatını etkileyecek kriz veya afet olduğunda (deprem, yangın, sel vb.) insanlar o lokasyonda yardım almak zorunda kaldıklarında nerede toplanacaklar, ilk olarak nereye sığınacaklar veya yemek, tuvalet, su içme, yıkanma, barınma, soğuktan korunma gibi temel ve acil ihtiyaçlarını nerede temin edeceklerdir.
Kamu düzenimizin, STK’ların, belediyelerin ve valiliklerimizin yüzeysel AVM karşıtlığını bırakıp biraz daha konuya şehrin ihtiyaçlarına göre yaşayan organizma olarak bu ticaret merkezlerini doğru planlayarak sayılarını arttırmak, AVM projelerini dediğim ihtiyaçları karşılayacak şekilde düşünmek, ilgili çevreye koymak, tesisi kamu yararı gözetecek şekilde dizayn etmek, yapımını da bu çerçevede kontrol etmek durumundayız. Artık kamusal nefes alanları kalmayan, toplanma alanları gittikçe küçülen, park bahçe gibi peyzaj alanlarına yer verilemeyen büyük belediyelerimizde, şehir merkezlerimizde Alışveriş Merkezleri olması “zorunlu” ticari ve sosyal alanlardır. Şehirlerimizin, mahallelerimizin olmazsa olmazı konumundadır.
KEPENK AÇMAK UMUTTUR, HAYATA DAİR İNSANİ REFLEKSTİR
Deprem afetinden sonra insanların zor durumda oldukları o panik anları bittiğinde, ilk yardım dalgası ve etkisi sona erip şehir kendisiyle baş başa kaldığında ilk akla gelen şey “alışveriş yapılacak” yerlerin açılması olmuştur. Halkın moral motivasyonu için mahallemizin esnafının kepek açabiliyor olmasının ne kadar değerli olduğunu tekrar idrar ettik veya anladık. Binlerce yıldır süregelen ALIŞVERİŞ ve sosyalleşme ihtiyacının lüks olmadığı, temel ihtiyaç haline gelen bir insani refleksimizin oluştuğu bence su götürmez bir gerçektir. İlimizde, ilçemizde AVM tesislerimizin olması, ulusal ve uluslararası markaların süreçte bizimle birlikte olması, organizmanın yaşaması, ticari mekanizmanın din, dil, ırk, yaş, cinsiyet fark etmeksizin çalışması, kepenklerin açılması, bunun insanlara ve şehre kattığı moral motivasyon etkilerinin çok yüksek olduğunu bu afet sonrasında çok daha net gördük.
Deprem bölgesinde AVM tesislerimizin bir kısmı hasar gördü, keşke onlar da diğerleri gibi daha sağlam yapılmış olsalardı. Bölgede ayakta kalıp güçlü organizasyonları ile halka en hızlı desteği sağlayan yapıların başında yine Alışveriş Merkezleri gelmiştir. Yine AYD Başkanı ve AVM Yöneticilerinin o dönemde basına verdikleri demeçlerin bir kısmını hafızamızın taze kalması, AVM işlevinin unutulmaması için bu yazıya dâhil ediyorum.
HANİFE BAŞ – Alışveriş Yatırımcıları Derneği (AYD) Başkanı Hüseyin Altaş, bölgedeki deprem sırasında yıkılan AVM olmadığını belirterek, “Diyarbakır, Hatay, Maraş ve Malatya’da 35 AVM var. Bunların birkaç tanesinin ortak alanlarında şu anda depremzedeleri ağırlıyoruz. Diyarbakır’daki eski pasaj tarzı AVM harici yıkılan olmadı. 10 tanesinde hafif hasar var, oralarda hasar tespit çalışması sürüyor. Buralarda da sıva dökülmesi, cam çatlaması oldu. Biz ihtiyaç olduğu sürece AVM’lerde depremzedeleri konaklatacağız” diye konuştu.
AVM’lerin son yıllarda yapıldığını ve son derece dayanıklı yapılar olduklarını iddia eden Altaş, “İki üç katlı yapılar olmaları nedeniyle de depremden daha az etkilendiler. AVM’ler çok dayanıklı yapılar. Kuruldukları alan çok geniş. Sağlam temelleri var. Konutların çoğunun zeminleri ve denetimleri çok iyi değil. AVM’ler olarak bu depremde çok sıkıntı yaşamadık. Mağazalar kapalı. Ortak alanları depremzedelerin ihtiyaçları olduğu sürece kullandıracağız” dedi.
AYD Genel Sekreteri Günöz Atakan ise Kahramanmaraş, Adıyaman ve Hatay gibi çok hasar alan şehirlerdeki AVM’lerde hasarlar olduğunu dile getirerek, şunları söyledi: “Buralardaki AVM’lere sıva çatlağı olsa da kontrol ettirmek gerektiği için aktif hale getirmedik. Adana’daki M1 AVM’de depremzedeler ağırlanıyor. Bazı AVM’lerin aktif çalışması normale dönmesi iki üç haftayı alır. Birtakım düzenlemeler yapılması gerekecek. Gaziantep’te üç AVM açık. İsteyen perakendeci açıyor. Konu sadece AVM’yi açmak değil, perakendecilerin de hazır olması lazım. Ciddi kayıpları olan perakendeciler oldu. Göçük altında kalan, yaşamını yitirenler oldu. Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman’da normal işleyiş zor görünüyor. Çünkü şehirden insanlar göç ediyor. Diğer şehirlerde yavaş yavaş normale dönüş çabaları olabilir.”
Ülke genelinde yapılan yardımlarda her evden zengin fakir hepimiz deprem bölgesine en yeni, en temiz giysilerimizi, kışlıklarımızı, havlu, battaniye vb. ihtiyaç duyulan malzemeleri hiç düşünmeden ayırdık ve gönderdik. Tüm bu yardımların organize edilmesinde, bir kısmının direkt olarak tedarikinde AVM’ler kendi bölgelerinde bağlı oldukları belediye, kaymakamlık ve valilikler ile birlikte çalışmış, bünyelerinde halka ve denetime açık “yardım toplama merkezleri” oluşturmuş ve STK işbirlikleri yaparak ticari bir amaç gözetmeksizin tüm imkânları kullanmışlardır. Gerek yapıları gerek organizasyon şekilleri sebebiyle de AVM en hızlı şekilde organize olan tesislerimiz arasındadır. Afetin hemen sonrasında bölge ve ülke genelindeki tüm AVM tesisleri deprem ile ilgili yardım ve destek çağrılarına acil cevap vermişlerdir.
JLL Co-CEO’su Dora Şahintürk, “Tüm AVM’ler depremzedeler için bir şey yapmaya çalışıyor. Açılan var, mutfak olarak kullanılan var, dağıtım yeri olan var. Hasar tespit için güvenli olduğunun tespitini bekleyen de var. Normal yaşama dönüş de maalesef şehre göre, binaya göre değişir. Diyarbakır gibi şehirlerde normale dönülmek üzere ama çok etkilenen şehirlerde bu zaman alacaktır” bilgisini verdi.
ALIŞVERİŞ MERKEZLERİ YAPMAMIZ GEREKİYOR
Şehirlerimizin ve insanların ihtiyaçlarını deneyimliyoruz ve görüyoruz, geçmiş sıkıntıları düşündüğümüzde, başımıza gelen felaketlerle başa çıkmayı öğrendiğimizde nüfus yoğun yerlerde mahallenin ve ilçelerin nefes alması ve organizasyonlarını tam anlamıyla tamamlamaları için daha çok sayıda ve çok daha iyi düşünülmüş AVM tesislerinin imar planlarında planlanması, yapılması, teşvik edilmesi gerektiğini görüyoruz. Sosyal hayatımızın olmazsa olmaz noktasında olan AVM’lerin varlığından endişe etmenin tersine, ilçemizde bu tesislerin olmamasından endişe etmeliyiz.
Kalınız sağlıcakla, saygılarımla.
