İSO tarafından her yıl düzenli olarak gerçekleştirilen ‘Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’ araştırmasına bu yıl Türkiye ekonomisinin lokomotifleri arasında yer alan inşaat malzemesi sektörü damga vurdu. Sektörün ekonomik büyüklüğü yaklaşık 100 milyar dolar. Bu yıl inşaat malzemeleri ihracatında yüzde 7-8 arasında bir artış olması ve 23 milyar dolara yaklaşması öngörülüyor.
İstanbul Sanayi Odası (İSO) tarafından 51 yıldır kesintisiz bir şekilde hazırlanan ‘Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’ araştırması sonuçları açıklandı. Araştırmada, inşaat malzemesi sektörü performansıyla dikkat çekti. Sektörün ekonomik büyüklüğü yaklaşık 100 milyar dolar. Bunun 20 milyar doları ihracat, 80 milyar doları da iç pazardan oluşuyor. Sektör, 2018 yılını 85 milyar dolar iç pazar, 21,5 milyar dolar dış pazar büyüklüğü ile kapatmıştı. Türkiye İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği’nden (Türkiye İMSAD) alınan bilgilere göre, sektör yaklaşık 400 milyon ton malzeme üretip taşıyor. Bunun 200 milyon tonunu madenler oluşturuyor. 40 milyon ton ihracat gerçekleştiriyor.
Türkiye’nin gerçekleştirdiği 120 milyon ton ihracatın 40 milyon tonunu inşat malzemeleri sanayisi yapıyor. Sektörün ihracat gerçekleştirdiği önemli ülkeler arasında Almanya, İngiltere, Fransa, İsrail, ABD, Kanada ve Irak yer alıyor. Bir süredir dalgalanmalar yaşayan inşaat sektörünün bu yıl bir dengelenme süreci içerisinde olması bekleniyor. 2019 yılında yapı sektörü için ihracat önemli bir çıkış yolu olarak gözüküyor. Bu yıl inşaat malzemeleri ihracatında yüzde 7-8 arasında bir artış olması ve 23 milyar dolara yaklaşması öngörülüyor. Tüm alt sektör grupları için ihracat pazarlarında olanakların iyileşmesi bekleniyor. İç pazarda, diğer yıllardan farklı olarak iki gelişme daha beklentiler arasında. Bunlardan biri yeni inşaat işlerinde talebin azalmasıyla birlikte yenilenme pazarının hareketlenmesi, diğeri ise döviz kurlarının ithalatı sınırlaması sebebiyle iç pazardan tedarikin artması.
276 Firma Ar-Ge Yapıyor
Araştırmada, sanayinin teknoloji yoğunluğuna ilişkin veriler dikkat çekti. Yaratılan katma değer içinde 2017 yılında yüzde 20,2 olan orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler payının 2018’de yüzde 22,2’ye ve yine 2017 yılında yüzde 3,6 olan yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler payının 2018’de yüzde 5,3’e yükseldi. Araştırmanın ortaya koyduğu önemli sonuçlardan başında sanayinin teknoloji yoğunluğuna ilişkin veriler geliyor. Yıllardır özellikle Türkiye’de katma değer açısından orta ve yüksek teknolojiyle sanayi ilişkisinin zayıf olduğunu ortaya koyan verilere karşın 2018 yılı itibarıyla bu alanda hareketlenme yaşandı. Yaratılan katma değer içinde, 2017 yılında yüzde 20,2 olan orta-yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler payının 2018’de yüzde 22,2’ye ve yine 2017 yılında yüzde 3,6 olan yüksek teknoloji yoğunluklu sanayiler payının 2018’de yüzde 5,3’e yükseldiği görüldü. Diğer yandan İSO 500 içinde Ar-Ge yapan şirket sayısında da umut verici bir artış yaşanıyor. 2018 sonuçlarına göre İSO 500 içinde Ar-Ge yapan firmaların sayısının, bu veriyi ölçmeye başlanıldığından bu yana en yüksek seviye olan 276 kuruluşa ulaştığı görülüyor.
İhracat Performansı Arttı
İSO 500’ün ihracat performansı, 2018 yılında Türkiye ihracat performansının üzerinde gerçekleşti. 2018 yılında Türkiye’nin toplam ihracatı ve sanayi ihracatı yüzde 7 oranında artarken, İSO 500’ün ihracatı yüzde 11,3 yükseldi. İSO 500’de üretimden satışlar cirosuyla listeye girebilme alt bandı 309 milyon TL’den 414 milyon TL’ye yaklaştı. Öte yandan ihracat yapmayan şirketlerin İSO 500 arasına girmekte artık zorlandığı, 30 yıl önce 398 olan ihracatçı şirket sayısının bugün 464’e yükseldiği görülüyor. Bu şirketlerin Türkiye ihracatı içindeki payı da sürekli olarak yükseliyor. 2017 yılında yüzde 41,1 olan bu pay 2018 yılında yüzde 42,8’e yükselirken, sanayi ihracatı içindeki pay da yüzde 42,8’den yüzde 44,5’e yükselmiş durumda.
Net Satışlar 878 Milyar TL
500 Büyük Sanayi Kuruluşu’nun 2017 yılında 652,7 milyar TL olan üretimden net satışları, 2018 yılında yüzde 34,5 gibi yüksek bir büyüme performansıyla 878 milyar TL’ye çıktı. Bu hızlı büyümede, fiyat artışlarının yanı sıra döviz kurlarındaki yükselmenin ihracat gelirlerinde yarattığı artış da belirleyici rol oynadı. İSO 500’ün yıllara göre üretimden satışlar performansına bakıldığında, 2012-2016 döneminde görülen zayıf büyümenin, 2017 yılında yerini reel büyümeye bıraktığı görülüyor. Üretimden satışlarda 2018 yılında da reel büyüme eğilimi devam etmekle birlikte, bir önceki yılın altında kaldı. 2017 yılında yüzde 19 olan üretimden satışlardaki reel büyüme, 2018 yılında yüzde 11,8’e geriledi. 2018 yılında İSO 500’ün faaliyet karı oranı 1,3 puan iyileşmiş ve yüzde 9,6’dan yüzde 10,9’a yükseldi. Toplam faaliyet karı mutlak büyüklüğü ise 2017 yılında 70,6 milyar TL iken 2018’de yüzde 52,7 artışla 107,8 milyar TL seviyesinde gerçekleşti. Faaliyet karlarındaki artış, satış maliyetlerinin ve faaliyet giderlerinin net satışlara göre daha düşük hızda artmış olmasından kaynaklandı. Bu yıl, sanayi firmalarının yıllar itibarıyla esas işlerine yoğunlaşarak Faiz, Amortisman ve Vergi Öncesi Kar (FAVÖK) büyüklüklerini daha yüksek oranlarda artırmakta oldukları görülüyor. İSO 500’ün FAVÖK büyüklüğü 2018 yılında yüzde 48 artarak 94,7 milyar TL’den 140,2 milyar TL’ye yükseldi, böylece firmalar son altı yılın en yüksek FAVÖK artışını gerçekleştirdi. Vergi öncesi dönem kar ve zarar toplamı ise yüzde 19,7 artarak 53 milyar TL’den 63,5 milyar TL’ye yükseldi.
Borçlanmanın Payı Yüzde 67
İSO 500’ün karlılıklarına baktığımızda 2018 yılında 500 Büyük şirketin 107,8 milyar TL’lik faaliyet karı elde ettiği görülüyor. Aynı yılda diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar 270 milyar TL iken, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar 214,2 milyar TL olarak gerçekleşti. Alt kalemler olarak kambiyo karları 231,5 milyar TL, kambiyo zararları ise 200 milyar TL oldu. Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar ile gider ve zararlar arasındaki fark alındığında 55,8 milyar TL’lik üretim faaliyet dışı net gelir elde edildiği görülüyor. 2018 yılında İSO 500’ün finansman giderlerinin faaliyet karı içindeki payı yüzde 49,8’den yüzde 88,9’a yükseldi. İSO 500’de 2017 yılında yüzde 62,9’a kadar yükselen borçların payı, 2018 yılında 4,1 puan daha artarak yüzde 67’ye çıktı. Özkaynakların payı ise yüzde 37,1’den yüzde 33’ye geriledi. Bu oranlar tarihsel olarak en olumsuz kaynak yapısına işaret ediyor
